Trong thời gian vừaqua,ọcgiảViệtNamnóivềquanhệViệsoi keo bong da hom nay quan hệ giữa các nước có quyền lợi trên biển Đông nhất là giữa Việt Nam vớiTrung Quốc diễn biến khá phức tạp, nguyên do là trước các tuyên bố của Chính phủTrung Quốc về ranh giới biển Đông hình lưỡi bò chiếm trên 80% diện tích biển và các lực lượng của Trung Quốcliên tục gây hấn có chủ định như: Tập trận, truy quét tàu cá, tấn công cắt cáptàu thăm dò của Việt Nam... Dư luận tại Việt Nam và quốc tế hiện đang nóng lênhơn lúc nào hết, trên tinh thần đó với lập trường khách quan chúng tôi xintrích đăng bài trả lời phỏng vấn của tiến sĩ Vũ Cao Phan, Phó Chủ tịch Hội Hữunghị Việt - Trung với Đài Truyền hình Phượng Hoàng Hồng Kông (Trung Quốc) để rộngđường dư luận cùng bạn đọc (bài do tiến sĩ Vũ Cao Phan gửi cho VnExpress). - Sự thể hiện cứng rắngần đây của Việt Nam ở Nam Hải (biển Đông) biểu thị thái độ gì? - Nếu chỉ nhìn vàoriêng biệt các sự kiện xảy ra gần đây để đánh giá phản ứng và thái độ của ViệtNam thì sẽ không chính xác. Phải nhìn rộng ra một chút, nhìn xa ra một chút.Vài năm gần đây ngày càng có nhiều tàu đánh cá của phía Việt Nam bị Trung Quốcbắt giữ, tịch thu hết lưới cụ rồi đòi tiền chuộc. Như năm ngoái chẳng hạn, hàngchục tàu thuyền, hàng trăm ngư dân khu vực miền Trung bị bắt giữ. Đây vốn làvùng đánh cá truyền thống lâu đời và yên lành của ngư dân Việt Nam, bây giờ bỗngnhiên liên tục xảy ra những sự việc như vậy. Có lần truyền hình ViệtNam chiếu cảnh hàng trăm thân nhân của những người đánh cá đứng, ngồi lam lũtrên bờ biển khóc lóc ngóng lo chồng con trở về đã gây ra rất nhiều bức xúctrong dư luận xã hội (điều này chắc các bạn Trung Quốc không biết). Nhà đương cục ViệtNam đã nhiều lần tiếp xúc với phía Trung Quốc về vấn đề đó nhưng hầu như không đượcđáp ứng. Lần này, Trung Quốc hành động mạnh hơn thì phản ứng của Việt Nam cũngbuộc phải mạnh hơn, không có gì quá bất thường. Trong tinh thần ấy, tôi nghĩ,phát biểu của lãnh đạo Việt Nam cũng chỉ là những phản ứng tự vệ, đâu có phảilà lời lẽ đe dọa chiến tranh như các bạn vừa suy luận. Nếu người dân Trung Quốcthấy bất thường thì có lẽ là vì các bạn không biết đến các sự kiện trước đó nhưtôi vừa nói. Còn nếu gọi đây là một sự leo thang thì phải thấy là Việt Nam leotheo các bạn Trung Quốc. Đúng thế đấy, phía Trung Quốc luôn luôn leo lên trước. - Theo ông, tranh chấptrên Nam Hải (biển Đông) sẽ được giải quyết bằng vũ lực hay đàm phán? - Ở Việt Nam loại câuhỏi như thế này hầu như không được đặt ra. Tôi nói hầu như nghĩa là không phảikhông có. Mặc dù Việt Nam đã phải đương đầu với nhiều cuộc chiến tranh suốt hơnnửa thế kỷ qua nhưng không nhiều người nghĩ đến khả năng có một cuộc chiếntranh Trung - Việt vào lúc này vì những hòn đảo ở biển Đông (Trung Quốc gọi làNam Hải). Về phía cá nhân, tôi tin cuộc tranh chấp sẽ được giải quyết một cáchhòa bình. Thứ nhất là vì Chínhphủ hai nước luôn luôn cam kết sẽ giải quyết những tranh chấp này không phải bằngvũ lực mà thông qua con đường ngoại giao, đàm phán thương lượng. Thứ hai, cả hai nước đềuđang ra sức phát triển kinh tế sau nhiều năm bị tàn phá bởi cách mạng văn hóa ởTrung Quốc và chiến tranh ở Việt Nam; và công cuộc xây dựng phát triển kinh tếnày đang đạt được những kết quả khả quan, chắc là không bên nào muốn để chiếntranh một lần nữa kéo lùi sự phát triển của đất nước mình. Thứ ba, bối cảnh củamột thế giới hiện đại - tôi muốn nói đến một dư luận quốc tế đã trưởng thành -sẽ mạnh mẽ góp sức ngăn ngừa một khả năng như vậy. Tàu thăm dò Viking IIdo Việt Nam điều hành, bị tàu Trung Quốc quấy rối trong vùng đặc quyền kinh tếcủa Việt Nam ngày 9-6 Ảnh: PetroTimes Thứ tư và điều này cũngrất quan trọng, là nếu Chính phủ hai nước có nóng đầu một chút thì lý trí vàtình cảm của nhân dân cả hai bên sẽ giúp cho họ tỉnh táo hơn, tôi tin như vậy.Tôi xin hỏi lại anh, chắc anh cũng không muốn có một cuộc chiến tranh chứ? Tuy nhiên, vẫn có thểxảy ra những va chạm, xung đột nhỏ. - Bản chất của sựtranh chấp Trung - Việt, theo ông, là vấn đề kinh tế hay chủ quyền? Việt Namnhìn nhận nguyên tắc “gác tranh chấp, cùng khai thác” như thế nào? - Đây là một câu hỏithú vị. Các sự kiện ở biển Đông cho thấy có cả màu sắc tranh chấp về kinh tế lẫntranh chấp chủ quyền. Quan sát khách quan thì thấy Trung Quốc có vẻ nghiêng vềlý do kinh tế, còn Việt Nam nghiêng về lý do chủ quyền nhiều hơn. Cách nhìn vấnđề như vậy sẽ giải thích được tại sao Việt Nam không mặn mà lắm với việc “gáctranh chấp, cùng khai thác”. Ta thử phân tích xemtại sao nhé. Và đây là ý kiến của cá nhân tôi thôi. Lý do thứ nhất là tàinguyên thì có hạn, một khi khai thác hết rồi điều gì sẽ xảy ra? Liên quan đếnnó là lý do thứ hai: “gác tranh chấp, cùng khai thác” mà các bạn vừa nêu mới chỉlà một nửa lời căn dặn của ông Đặng Tiểu Bình mà nguyên văn là: “Chủ quyền củata, gác tranh chấp, cùng khai thác”, có đúng không? Như thế có nghĩa là khi đãcạn kiệt tài nguyên khai thác rồi, Việt Nam chẳng còn gì và Trung Quốc thì vẫncòn cái cơ bản là “chủ quyền”! Mà những hòn đảo và vùng biển ấy đâu chỉ có giátrị về tài nguyên? Tôi ủng hộ việc hai nướccùng hợp tác khai thác tài nguyên ở biển Đông nhưng ít nhất trước đó cũng phảilàm sáng tỏ đến một mức độ nhất định nào đó (nếu chưa hoàn toàn) vấn đề chủ quyền. Về câu hỏi của các bạnlà bản chất của cuộc tranh chấp Việt - Trung là gì, kinh tế hay chủ quyền thìtôi đã phát biểu như vậy. Nhưng nếu cho tôi được phát triển theo ý mình thì tôinói rằng, bản chất của cuộc tranh chấp này là chính trị. Quan hệ Việt - Trungkhông yên tĩnh đã từ mấy chục năm nay rồi và nó là một dòng gần như liên tục,trước khi xuất hiện vấn đề biển đảo những năm gần đây, có phải vậy không? Để giảiquyết nó, các nhà lãnh đạo cần phải ngồi lại với nhau, ở cấp cao nhất ấy, mộtcách bình đẳng, bình tĩnh, thẳng thắn và chân thành. Vấn đề hóc búa đấy. Đương đầuvới sự thật không dễ dàng, nhưng sẽ dễ dàng nếu xuất phát từ thiện chí mong muốnmột sự bền vững thực chất cho tình hữu nghị Việt - Trung. - Theo ông, tương laiphát triển của quan hệ Trung - Việt sẽ như thế nào? Làm cách nào để có thể duytrì quan hệ hữu hảo giữa hai nước? - Tôi là một người cónhiều năm công tác ở Hội Hữu nghị Việt - Trung, có nhiều mối quan hệ gắn bó vớiTrung Quốc và nói một cách rất chân thành là tôi yêu Trung Quốc, khâm phụcTrung Quốc và thậm chí có thể gọi là “thân Trung Quốc” cũng được. Vì thế, điềumong muốn thường trực của tôi là làm sao xây dựng được một mối quan hệ tốt đẹp,thật sự tốt đẹp giữa nhân dân hai nước. Chắc các bạn cũng muốn vậy. Nhưng cókhông ít việc phải làm. Có việc phải bắt đầu lại. Trước hết, như tôi đã nói làphải ngồi lại với nhau. Có vị bảo với tôi là ngồi mãi rồi còn gì. Không, ngồinhư vậy chưa được, ngồi như vậy không được. Ngồi thế không phải là ngồi thẳng. Về phần mình với mongmuốn như vậy, tôi xin được gửi gắm đôi điều giống như là những lời tâm sự đếncác bạn: Thứ nhất là, vấn đề đàmphán song phương giữa hai nước. Tôi nghĩ đàm phán song phương cũng tốt, cũng cầnthiết. Những nơi có tranh chấp đa phương như quần đảo Trường Sa (Nam Sa) thì cầnphải đàm phán nhiều bên còn như quần đảo Hoàng Sa (Tây Sa) là vấn đề của riênghai nước Việt Nam và Trung Quốc lại khác. Nhưng Chính phủ các bạnlại tuyên bố Hoàng Sa dứt khoát là của Trung Quốc, không phải là vấn đề có thể đưara đàm phán. Vậy thì còn cái gì nữa để mà “song phương” ở đây? Chính tuyên bố ấycủa Trung Quốc đã đóng sập cánh cửa “con đường song phương”. Tình trạng tranhchấp Hoàng Sa rất giống với tình trạng tranh chấp của đảo Điếu Ngư, giữa TrungQuốc và Nhật Bản mà ở đấy, địa vị của Trung Quốc hoàn toàn giống như địa vị củaViệt Nam ở Hoàng Sa lúc này. Chẳng lẽ Trung Quốc lại có một tiêu chuẩn kép chonhững cuộc tranh chấp giống nhau về bản chất sao? Thứ hai là, chúng tathường nói đến sự tương đồng văn hóa giữa hai nước như là một lợi thế cho việcchung sống hữu nghị bên nhau giữa hai dân tộc. Điều đó đúng một phần, nhưng mặtkhác, văn hóa Việt Nam, nhất là văn hóa ứng xử có sự khác biệt lớn với Trung Quốc.Nếu văn hóa ứng xử của người Trung Quốc là mạnh mẽ, dứt khoát, quyết đoán (vàdo đó thường áp đặt?), nặng về lý trí, thì văn hóa ứng xử của người Việt Nam lànhẹ nhàng, khoan dung, nặng về tình, ơn thì nhớ lâu, oán thì không giữ. Hình nhưcác bạn Trung Quốc chưa hiểu được điều này ở người Việt Nam. Cần phải hiểu đượcnhư vậy thì quan hệ giữa hai bên mới dễ dàng. Tôi có thể lấy một vídụ. Những sự kiện ở Nam Kinh, ở Lư Cầu Kiều xảy ra đã hơn bảy chục năm rồi. Nhưngmỗi khi có vấn đề với Nhật Bản, người Trung Quốc lại xuống đường biểu tình, đầycăm thù nhắc lại những sự kiện ấy. Người Việt Nam thì không như vậy. Phát xítNhật đã góp phần gây ra nạn đói giết chết hàng triệu người Việt Nam năm 1945 vàtrong cuộc chiến tranh Việt Nam 1965-1975, người Mỹ, người Hàn Quốc đã gây rấtnhiều tội ác đối với nhân dân Việt Nam. Nhưng sau chiến tranh, chính những ngườilính các nước này khi trở lại Việt Nam đã rất ngạc nhiên bắt gặp những nụ cườiniềm nở thân thiện của người dân. Có lẽ nhờ thái độ, cách ứng xử đó của ngườiViệt Nam chăng mà Mỹ, Nhật, Hàn cuối cùng đã trở thành những đối tác kinh tế vàthương mại lớn và là những nước viện trợ hàng đầu cho Việt Nam sau chiến tranh? Nói như thế vì tôi thấyrằng, cách ứng xử nặng nề của phía Trung Quốc đối với Việt Nam đã và đang đẩynhững người Việt Nam vốn rất yêu quý Trung Quốc ra xa các bạn, chứ không phảilà Việt Nam cố đi tìm liên minh để chống Trung Quốc. Lấy thêm một ví dụ nữanhé! Bây giờ chúng ta đã có thể hiểu bản chất sự kiện (cũng có thể gọi là cuộcchiến tranh) tháng 2-1979 rồi. Người Việt Nam đã muốn quên đi và khi tiếp xúc vớicác bạn Trung Quốc vẫn luôn giữ một sự niềm nở chân tình. Trái lại, người TrungQuốc rất hay nói đến sự kiện đó. Các bạn biết không, năm 2009, tôi chẳng để ý đólà năm gì, giở báo, mạng của các bạn mới biết là đã 30 năm kể từ 1979. Không phảichỉ vào tháng 2 đâu mà suốt cả năm 2009 người ta nói về sự kiện này. Hàng mấytrăm bài viết, nhiều bài trên mạng mà nhìn vào chỉ muốn khóc. Lời lẽ thật tàn tệ.Thôi, cho chuyện này qua đi... Thứ ba là, quan hệ giữahai nước chúng ta thậm chí phải trở nên đặc biệt vì chúng ta có sự tương đồng vănhóa, lịch sử, là láng giềng không thể cắt rời, từng hoạn nạn có nhau (bản thântôi là một người lính trong chiến tranh Việt Nam, tôi không thể nào quên sựgiúp đỡ chí tình của nhân dân Trung Quốc về cả vũ khí, lương thực mà mình trựctiếp được sử dụng). Hai nước chúng ta lại đang cùng cải cách mở cửa, phát triểnkinh tế. Chừng ấy lý do là quá đủ để quan hệ này trở nên hiếm có, trở nên đặcbiệt. Tôi nói như vậy là muốn phát biểu thêm rằng, hai nước còn một lý do tươngđồng nữa là cùng thể chế chính trị, cùng ý thức hệ, điều hay được người ta nhắcđến. Nhưng theo ý kiến cá nhân tôi - của riêng tôi thôi nhé - thì không cần nhấnmạnh điểm tương đồng này. Nó tồn tại như một điều kiện, một lý do thế thôi,không cần nhấn mạnh như cách hai nước vẫn làm. Giữa các nước có cùng ý thức hệkiểu này vẫn xảy ra xung đột, chiến tranh vì quyền lợi quốc gia như chúng ta đãbiết đấy thôi. Thực tế là quyền lợi quốc gia cao hơn ý thức hệ. Chúng ta nên thẳngthắn nhìn nhận vậy để khỏi dối lòng nhau. Hơn nữa, giả dụ một ngày nào đó mộttrong hai nước chúng ta có một thể chế chính trị khác thì sao, chúng ta lúc ấycòn cần duy trì quan hệ láng giềng tốt nữa không? Vẫn cần chứ, rất cần. Vậythì... Tôi rất sẵn lòng cùngcác bạn làm tất cả những gì để hai dân tộc Việt Nam và Trung Hoa đã hiểu biếtcàng hiểu biết nhau hơn nữa, đã gần gũi càng gần gũi nhau hơn nữa. Cám ơn ĐàiTruyền hình Phượng Hoàng đã dành cho tôi cuộc phỏng vấn này. TS.BBD |
