Liên minh châu Âu (EU) vừa đưa ra phán quyết lớn nhất về thuế liên quan đến một công ty duy nhất với con số lên tới 14,ìsaoIrelandkhôngmuốnlấytỷUSDthuếcủbxh ngoại hạng anh nữ6 tỷ USD. Theo New York Times, động thái này có thể gây ra căng thẳng với Mỹ trong bối cảnh cuộc đàn áp những chương trình ưu đãi dành cho các tập đoàn đa quốc gia đóng trụ sở tại châu Âu đang diễn ra.

Ủy ban Cạnh tranh châu Âu cho rằng thỏa thuận giữa chính phủ Ireland và Apple, thứ cho phép gã khổng lồ công nghệ hầu như không tốn chi phí kinh doanh tại châu Âu trong vài năm, là bất hợp pháp. Các thỏa thuận này cho phép Apple rót lợi nhuận từ 2 chi nhánh ở Ireland cho một "trụ sở không có nhân viên, không có cơ sở, không có các hoạt động thực tế".

Bằng cách đó, Apple chỉ trả 50 euro (khoảng 55,6 USD) tiền thuế trong khi lợi nhuận trong năm 2014 lên đến hàng triệu euro. Bởi vậy, châu Âu yêu cầu Ireland truy thu 10 năm tiền thuế của Apple, khoảng 13 tỷ euro, tương đương 14,6 tỷ USD, kèm thêm tiền lãi.

Số tiền này chỉ là một giọt nước nhỏ so với lợi nhuận của Apple. Tuy nhiên, công ty mô tả yêu cầu của EU là “cú giáng nặng nề” vào pháp luật. Bộ Tài chính Mỹ cho biết, lệnh này hủy hoại “tinh thần quan trọng của quan hệ đối tác kinh tế giữa Mỹ và EU”.

Nhiều công ty chọn Ireland là nơi đặt trụ sở vì những lợi thế về thuế của nước này so với các nước thành viên khác trong EU. Ảnh: Reuters

Điều gì đang xảy ra?

EU hoạt động như một thị trường duy nhất và cho phép các công ty đóng trụ sở tại bất cứ khu vực nào trong khối có thể bán hàng hóa và dịch vụ cho các nước thành viên khác. Nhiều vấn đề pháp lý và chức năng quan trọng của chính phủ được xử lý ở cấp EU, nghĩa là thông qua ủy ban thường trực của liên minh tại thủ đô Brussels, Bỉ. Tuy nhiên, vấn đề thuế do các quốc gia thành viên tự quản lý và có những chính sách khác nhau đối với thuế thu nhập doanh nghiệp.

Nhiều công ty đa quốc gia tận dụng những đặc điểm này và chọn vị trí đặt trụ sở có lợi cho doanh nghiệp. Và Ireland là một trong những nơi hấp dẫn với mức thuế thu nhập doanh nghiệp thấp.

Khi một doanh nghiệp đặt trụ sở tại Ireland, phần lớn lợi nhuận của công ty trên toàn châu Âu do chính phủ nước này xử lý và tính thuế ngay cả khi doanh số bán hàng chủ yếu tại Đức, Pháp, Italy và Tây Ban Nha.

Tuy nhiên, giới chức EU cho rằng Ireland với Apple đã đặt một thỏa thuận đặc biệt về thuế, tương tự như Amazon với Luxembourg và Starbucks với Hà Lan.

Mục đích của EU và lý do của Ireland

Từ khi lên làm ủy viên Ủy ban Cạnh tranh Châu Âu, Margrethe Vestager đã đưa việc đánh thuế vào trọng tâm. Chiến dịch này cũng gây khó khăn với Starbucks ở Hà Lan, Amazon tại Luxembourg và Anheuser-Busch InBev tại Bỉ. Kho bạc Mỹ, một trong những bên chỉ trích mạnh mẽ động thái này, nói rằng châu Âu đang vượt quá quyền hạn, nhắm mục tiêu một cách bất công lên các công ty của Mỹ và làm tổn thương những nỗ lực toàn cầu nhằm ngăn chặn trốn thuế.

Thực chất, EU không có một cơ quan thuế thống nhất nhưng có cơ quan chống độc quyền thống nhất được điều hành bởi ủy viên Ủy ban Cạnh tranh châu Âu. Đây là một cơ quan rất quan trọng bởi theo truyền thống, chặn độc quyền nhà nước và đảm bảo cạnh tranh châu lục là một trong những nhiệm vụ chính của EU.

Như một phần trong nhiệm vụ đó, EU nỗ lực hạn chế các quốc gia thành viên ưu đãi cho các công ty cụ thể.

Ví dụ, Pháp có thể cung cấp ưu đãi cho các công ty ô tô ở quốc gia này như Peugeot và gây bất lợi cho các nước khác trừ khi họ cũng làm vậy. Do đó, hình thức hỗ trợ cho các công ty riêng biệt được coi là chống lại cạnh tranh theo luật của EU.