Căn phòng nhỏ (ở khu tập thể văn nghệ sĩ phố Núi Trúc,ôtiểuthưthấthọcvàmốilươngduyênvượtđịnhkiếkeonhacai5. Ba Đình, Hà Nội) củacụ Trần Thị Bảo chứa đầy những bức họa chân dung, phong cảnh của nhạc sĩ, họa sĩnổi tiếng Nguyễn Đình Phúc. 

Dù người chồng đã ra đi hơn 10 năm, nhưng cụ Bảo vẫngiữ gìn, nâng niu từng tác phẩm nghệ thuật của chồng mình dù lớn, dù nhỏ. Cụcười hiền, làm sao dỡ đi cho được khi mỗi tác phẩm đều ăm ắp những kỷ niệm suốt60 năm mặn nồng gắn bó của hai vợ chồng.

Cô tiểu thư "thất học"

Gọi cụ Trần Thị Bảo (sinh năm 1924) là "tiểu thư" là bởi cụ sinh ra trong mộtgia đình thương gia nổi tiếng đất kinh kỳ. Thân mẫu cụ chính là bà chủ hiệu phởCát Tường Phùng Thị Tài - người đã mở ra hàng phở đầu tiên để "đấu" với ngườiTàu những năm đầu thế kỷ trước.

Đã 90 tuổi nhưng cụ Bảo vẫn có được vẻ đẹp mặn mà

Chưa hết, gia đình cụ lại là gia đình Nho học, ngay từ nhỉ các con đã đượcdạy bảo sát sao từ lời ăn, tiếng nói, cách thưa gửi, đi lại, cũng như cách ứngxử với bậc trên. Cụ Bảo nhớ lại: "Khi xưa, con gái diện kiến cha là phải đứng ởmép cửa, hai tay xoa xoa rồi chắp lại thưa bẩm đàng hoàng. Đặc biệt, tuyệt đốikhông có chuyện vừa cười hớn hở vừa nói chuyện với người trên".

Cũng bởi vậy mà ngay từ nhỏ, ở cụ Bảo đã toát lên vẻ thanh thoát, khoan thai,dịu dàng. Nét mặt luôn giữ được sự điềm đạm, bình tĩnh. Nhưng ẩn sau ánh mắtlong lanh, sắc nét là một cá tính mạnh mẽ, kiên định mà cho đến sau này, chínhngười cha mang nặng tư tưởng phong kiến của cụ cũng phải "nhường nhịn" vài phần.

Là phận gái nên cụ Bảo chỉ được học hết lớp 3, chỉ đỉ để biết đọc, biết viếtvà làm những phép tính đơn giản. Thèm học, mỗi tối cụ thường đứng nép bên mépcửa nghe gia sư dạy cho các anh rồi lẩm nhẩm học theo. Thấy vậy, người thầy đãxin cho cụ được ngồi học cùng các anh môn Toán và tập viết.

Cụ Bảo yêu sách đến lạ. Khi được cha xin cho học chữ Nho tại cửa hàng sáchcủa ông bác gần nhà, cụ không học chữ mà chỉ "rình" lúc bác đi vắng lôi sách rađọc. Tất cả những cuốn sách như Tam Quốc diễn nghĩa, Những người khốn khổ, Chiếntranh và hòa bình... đều được cụ nghiền ngẫm từng chữ một. Cuối cùng, suốt cảquá trình học chữ Nho, cụ Bảo chỉ viết được duy nhất hai chữ "Tồn" và "Tử",nhưng kho sách thì lại được cụ thấm cả vào đầu.

Khác với những cô tiểu thư đài các, cụ bảo rất ham làm. Cụ bắt đầu ra quângiúp mẹ bán phở từ khi lên 8 tuổi. Vừa tròn 16, ở cái tuổi "ăn chưa no, lo chưatới", cụ bảo đã được thân mẫu giao cho việc buôn bán và quán xuyến gia đình. Cụnghĩ ra đủ cách kinh doanh lấy lãi. Khi bán phở và tạp hóa không đủ tiền chitiêu cho gia đình, cụ ra chợ đầu mối lấy bánh mì về bán.

Cụ còn nhớ mãi cái ngày giáp mặt thằng lính Nhật: "Nó cùng một toán quân kéođến quán tôi đòi mua cả ổ bánh mì, nhưng tôi nhất định chỉ bán cho chúng đúng 10cái. Thằng cầm đầu tức giận rút súng ra giơ lên trời dọa bắn, tôi đứng phắt dậynhìn chằm chằm vào mặt hắn, thế là bốn mắt nhìn nhau. Được một lúc, không hiểusao nó rút lại súng rồi kéo quân đi". Kể từ đó, người dân xung quanh mới thấyđược cá tính mạnh mẽ ẩn sau vẻ mặt dịu dàng, đài các của cô tiểu tư Hà thành.

17 tuổi, cụ Bảo càng đẹp - vẻ đẹp xuân sắc, đậm chất Hà thành. Cụ nổi tiếngvới nước da trắng nõn, đôi mắt đen láy đăm chiêu, miệng cười duyên dáng. Đặcbiệt, ở cụ không bao giờ lộ rõ sự hấp tấp, cuống quýt mà luôn điềm tĩnh, khoanthai. Cụ bảo, vẻ điềm tĩnh cụ có được là nhờ sự dạy dỗ của cha, còn cá tính mạnhmẽ, sự hoạt bát cụ được thừa hưởng một cách tự nhiên từ mẹ.

Mối lương duyên vượt định kiến

Trở lại câu chuyện của cụ Bảo thời còn trẻ, với vẻ đẹp thắm thiết như vậy, cụnhận được rất nhiều lời cầu hôn. Từ ông Tham Tá, ông Tư Châu đến các nhà doanhnghiệp giàu có đẹp trai đều muốn hỏi cưới, nhưng cụ đều từ chối bởi đơn giản cụchưa thất được ở họ cái "chất" của con người mà cụ trông đợi.

Và thế là cụ Bảo gắn bó đời mình với một chàng nghệ sĩ nghèo nhưng theo cụ "cótâm hồn rất quý". Đó là nhạc sĩ Nguyễn Đình Phúc, nổi tiếng ngay từ ca khúc đầutay "Cô lái đò" và sau này là "Tiếng đàn bầu". Cụ gặp mối tình đầu, cũng là mốitnfh cuối của mình tại hiệu sách Ngoạn ở phố 110 Cầu Gỗ. Cụ yêu và phục "anh"Phúc ở điều anh đã "bán" tiếng đàn của mình lấy tiền nuôi các em ăn học.

Theo cụ: "Người nghệ sĩ thường lấy đàn nhạc mua vui, thưởng ngoạn. Còn anhPhúc thì lấy tiếng Đàn để nuôi gia đình. Hiếm có người nghệ sĩ nào làm được nhưvậy".

Tình yêu của đôi trai tài, gái sắc bị gia đình cụ Bảo phản đối kịch liệt. Chacụ Bảo cho rằng, nghệ sĩ là "xướng ca vô loài", không xứng đáng với cô tiểu thưvàng ngọc của mình. Sự phản đối kịch liệt đến mức, đã có lúc cha cụ đặt con daotrước mặt, nói nếu cụ còn yêu anh Phúc thì "dao đây, con đâm thầy một nhát".

Trước tình thế đó, đôi trai gái phải làm kế hoãn binh, chỉ thi thoảng mới dámlén lút hẹn gặp nhau một lần. Kháng chiến bùng nổ, nhạc sĩ Nguyễn Đình Phúc từmột chàng thư sinh ôm đàn trở thành người chiến sĩ dũng cảm bên cây súng. Còn cụBảo từ một cô tiểu thư thất học trở thành một cô giáo phục vụ lớp bình dân họcvụ.

"Nâng khăn sửa túi" cho người chồng nghệ sĩ, cụ Trần Thị Bảo tình nguyện trút bỏ lối sống tiểu thư đài các để vật lộn với cuộc sống, lo liệu cho cả gia đình. Suốt 60 năm gắn bó cụ chưa một lần than thở với chồng về sự mệt nhọc của mình, bởi với cụ, đức hy sinh chính là thước đo nhân phẩm của người phụ nữ

Cho đến năm 1947, họ mới gặp lại nhau. Cụ Bảo nhớ lại: "Thực hiện kế hoạchhoãn binh, nào ngờ hoãn đến 9 năm trời. Năm 1949, tôi tìm gặp ông Phúc chủ độngđòi cưới. Ngày 19/8 năm đó, chúng tôi chính thức thành vợ chồng".

Chuyện tình yêu của vợ chồng cụ Bảo giống như mối lương duyên trời định, vượtqua bao sự ngăn trở của cả gia đình và thời gian họ mới đến được với nhau. Hòabình lặp lại, nhạc sĩ Nguyễn Đình Phúc làm việc trong Hội Nhạc sĩ, còn cụ Bảolàm đủ các việc từ thợ may, buôn bán đến pha chế màu cho xưởng phim...miễn saocó tiền lo co 5 người con thơ dại ăn học.

Cụ Bảo là một người mẹ tần tảo, chu đáo. Với chồng, cụ là người vợ giàu đứchy sinh. Những năm tháng khó khăn, có khi cả gia tài của cụ cũng chỉ đủ tiền muamột bát phở. Biết chồng nhịn đói sáng tác nhạc, cụ rủ chồng đi ăn phở, nhưng lạichỉ gọi một bát cho chồng ăn trước, rồi đến lượt mình lại giả vờ đau bụng đi về.

Sau khi nghỉ hưu, nhạc sĩ Nguyễn Đình Phúc bất chợt hỏi vợ: "Vậy giờ chúngmình làm gì?". Cụ Bảo tếu táo: "Em sẽ làm người mẫu cho ông vẽ". Và thế là vẽthật. Cụ Bảo dành dụm từng đồng tiền mua màu vẽ cho chồng. tính đến cuối đời,nhạc sĩ Nguyễn Đình Phúc đã hoàn thành 400 bức vẽ, trong đó có nhiều bức giá trị.Đằng sau tài hoa của cụ Phúc, chính là công sức vun vén của người vợ giàu đức hysinh.

Ngày nhạc sĩ Nguyễn Đình Phúc ra đi, cụ Bảo không rơi một giọt nước mắt. Cụchỉ lặng lẽ viết hồi ký về câu chuyện tình yêu lãng mạn của mình. Thế rồi trònmột 100 ngày ông mất, cũng là ngày cụ hoàn thành cuốn hồi ký nồng nàn, da diếttiếng đàn bầu, dày 102 trang có tựa đề: "100 ngày anh ơi, em thiết tha kể chuyệnchúng mình".

Cụ Bảo ngước nhìn lên di ảnh người chồng quá cố nói nhỏ: "Suốt 60 năm sốngtrọn tình trọn nghĩa, không một lần cãi vã, oán trách nhau, nên ngày ông ấy đi,tôi không thể khóc. Có thế ông ấy mới thanh thản ra đi". Người phụ nữ Hà thànhấy, cho đến phút tiễn biệt cuối cùng cũng vẫn nghĩ cho chồng.

(TheoHưng Yến/ Chuyện đời)